Björn gullsmiður

„mjer þikir heldur sárt að vita þig verða eptir þegar við ætlum að halda hóp …“

Skjölin sem hér eru birt koma frá Birni Guðmundssyni sem lengi var kaupmaður á Ísafirði og þekktur borgari þar í bæ. Björn var fæddur 25. apríl 1850 á Broddanesi í Broddaneshreppi og voru foreldrar hans Guðmundur Sakaríasson og Guðný Tómasdóttir. Björn ólst upp hjá foreldrum sínum sem bjuggu á ýmsum bæjum í Dala- og Strandasýslum en veturinn 1868 fór hann vestur að Ísafjarðardjúpi til gull- og silfursmíðanáms hjá Sumarliða Sumarliðasyni í Æðey. Árið 1881 flutti hann til Ísafjarðar og settist þar að sem gull- og silfursmiður. Fékk hann síðar verslunarleyfi og opnaði verslun undir heitinu Björnsbúð sem starfaði allt til árins 1997. Árið 1884 gekk Björn að eiga Elísabetu Jónsdóttur og eignuðust þau sjö börn, sex syni og eina dóttur. Björn lést 1. febrúar 1932.

Um það leyti sem Björn fór vestur í Æðey til náms hjá Sumarliða, fluttu foreldrar hans að Þorpum í Steingrímsfirði. Í júlí 1871 drukknaði Guðmundur faðir hans af litlum bát ásamt öðrum manni en þeim þriðja var bjargað. Guðný hélt áfram heimili á Þorpum ásamt Þóru dóttur sinni og Birni Jósefssyni, eiginmanni hennar. Árið 1883 ákváðu þau að flytja til Ameríku að undangengnum erfiðum harðindaárum. Settust þau fyrst að í Íslendinganýlendunni Garðar í North-Dakota en fluttu sig síðan til Montain. Björn varð um kyrrt á Íslandi þrátt fyrir að fjölskylda hans legði hart að honum að flytja með þeim. Varðveist hafa bréf til hans frá Guðnýju, móður hans, frá Þóru og Birni og Guðbjörgu Jónínu, systur Björns. Bréfin eru stíluð á Þorpum, flest án dagsetningar en líklega skrifuð fyrri part árs 1883. Eitt bréf er skrifað eftir að þau eru komin til Ameríku og er það frá Guðnýju þar sem hún lýsir aðstæðum og vonar sem fyrr að Björn komi til þeirra.

„við siglum í vor ef við lifum og eyngin forföll koma uppá …“

„Frjettalítill og ómerkilegur verður þessi miði nema jeg get sagt þjer að jeg veyt ekki annað enn við siglum í vor ef við lifum og eyngin forföll koma uppá og gjörir það neyðin eyn  og samt er hann […] til að reyna að áforma þetta í guðs trausti af því svona baginda lega lítur út árlega því hann hugsar líka að ef hann fer ekki í vor þá getur hann ekki heldur komist seynna ef hann misti þá skepnurnar eða annað eins harðinda ár kjæmi upp á eyns og árið sem leyð og átti jeg að seyga þjer það að mjer þikir heldur sárt að vita þig verða eptir þegar við ætlum að halda hóp og filgast svo það sama gángi yfir okkur hvort það verður heldur blítt eða strítt en jeg veyt að það er ekki til neyns að nefna það því þú er orðin svo fastur að þú getur ekki farið og svo kjanski þig lángi ekki heldur en ef jeg vissi  að það væri til eynhvörs að nefna það þá skildi jeg ekki spara það nú held jeg mjer best að hætta við þetta fjas sem ekki hefur neytt upp á sig.“ (Skjs. Ís. 3117/675)

„Mikill er hjer munur á tíð eða heima á fróni …“

„Hjeðann er það helst að frjetta að tíðin hefir verið yndælis góð í vetur, snjór kom ekki fyrr enn undir jól og fór aptur á góu. Margir eru nú búnir að sá hveiti sínu og jörð töluvert farin að grænka og hveiti líka farið að koma upp sem first var sáð. Í firra sumar urðu hjer stórskemdir á hveiti svo fjöldinn af bændum höfðu ekki nema frosið og ýmislega stórskemt hveiti er ekki gekk á markaðina. Þó urðu ekki mjög margir Íslendingar fyrir því og held jeg skógarbelti þau er víða liggja um byggðina hafi nokkuð skýlt fyrir frostinu. Óskemt hveiti komst hjer yfir dollar í haust enn nú er það komið ofaní 86 cent. Hveitimjel er því nýt nú  á hjerumbil 3½ dollar sekkurinn (100 pund). Íslendingar stunda hjer griparægt meira enn innlendir líka hafa þeir nokkuð af kindum svínum. Margir eru töluvert skuldugir enn því miklir peningar liggja í því er hveitiræktin útheimtir enn hún er líka arðsöm þegar hún heppnast. Kaupgjald er hjer úr því heiskapur byrjar 1 dollar á dag enn upp að 2ur um harðvest og þreskingu. Framan af sumri er kaup hjer minna. Hesta par er hjer á 3 hundruð uppað 5hr. Ugxa par er hjer á 1 hr uppað 1½. Kýr eru á 25 dollara til 30. Heyskapur er hjer fljótteknari enn heima, fyrir 3 kýr má slá hjer á dag með maskínu. Mikill er hjer munur á tíð eða heima á fróni, hjer koma sjaldan þokur. Rigningaskúrir eru hjer opt sverar með þrumum enn optast er hreinviðri. Frost eru hjer hörð á vetrum og hitar opt miklir [á] sumrum. Landið er hjer yfir höfuð flatlent nema hálsar þeir sem liggja hjer fast vestan við Ísl. byggðina og eru kölluð Pemínafjöll. Liggur járnbraut eptir þeim fyrir ofan brúnirnar og önnur hjer nokkuð austar á sljettunum. Hafa Ísl. markað sinn við þær báðar, er rennisljettur vegur til þeirrar austari. Kirkjur eru að rísa hjer upp í byggðinni, eru komnar 3. 1 prestur þjónar að þeim, líkar mönnum hann vel.“ (Skjs. Ís. 3117/675).

Héraðsskjalasafnið Ísafirði